ကိုယ္ရည္ကိုယ္ေသြးအမ်ိဳးအစားႏွင့္အလုပ္သဘာဝ (ေဒါက္တာေက်ာ္စိန္)

ကိုယ္ရည္ကိုယ္ေသြးအမ်ိဳးအစားႏွင့္အလုပ္သဘာဝ

(၁)

အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု ဂၽြန္ေဟာ့ပ္ကင္း တကၠသိုလ္ (John Hopkins University) မွ အသက္ေမြးဝမ္းေက်ာင္း စိတ္ပညာ႐ွင္ (Vocational psychologist) ဂၽြန္အယ္ေဟာ္လန္ (John L.Hholland) သည္ အလုပ္ေ႐ြးခ်ယ္မႈႏွင့္ ပက္သက္၍ အယူအဆအသစ္တစ္ရပ္ကို မၾကာေသးမီ ကာလက တင္ျပခဲ့ပါသည္။ ထိုအယူအဆမွာ လူတို႔၏ ကိုယ္ရည္ကိုယ္ေသြးကို အမ်ိဳးအစားခြဲျခားၿပီး၊ ထိုအမ်ိဳးအစားႏွင့္ သဟဇာတျဖစ္ေသာ အလုပ္အမ်ိဳးအစးတို႔ကို ယွဥ္တြဲ ေဖာ္ျပျခင္း ျဖစ္ပါသည္။
ေဟာ္လန္က ကိုယ္ရည္ကိုယ္ေသြးအဆင္ကို ေယဘုယ်အားျဖင့္ (၆) မ်ိဳး ႐ွိေၾကာင္း တင္ျပခဲ့ပါသည္။ ယင္းတို႔မွာ (၁) စည္းစနစ္ႀကီးေသာ ကိုယ္ရည္ကိုယ္ေသြး၊ (၂) အစစ္အမွန္ကို အေလးထားေသာ ကိုယ္ရည္ကိုယ္ေသြး၊ (၃) စူးစမ္း႐ွာေဖြလိုေသာ ကိုယ္ရည္ကိုယ္ေသြး၊ (၄) အႏုပညာကိုယ္ရည္ကိုယ္ေသြး၊ (၅) ဆက္ဆံေရးကိုယ္ရည္ကိုယ္ေသြးႏွင့္ (၆) ရဲဝံ့စြန္႔စား ကိုယ္ရည္ကိုယ္ေသြးတို႔ ျဖစ္ၾကပါသည္။

(၂)

(၁) စည္းစနစ္ႀကီးေသာ ကိုယ္ရည္ကိုယ္ေသြး ႐ွိသူတို႔သည္ ေပၚထြက္လာသည့္ ရလဒ္တို႔ကို စိတ္ဝင္စား၏။ အစစ အရာရာ အေသးစိတ္ သိ႐ွိလိုၾက၏။ စကားလံုးမ်ား၊ ကိန္းဂဏန္းမ်ားႏွင့္ ဆက္စပ္ ပက္သက္ေသာ အလုပ္အကိုင္မ်ိဳးကို ဝါသနာပါၾက၏။ အေသးစိတ္ ညႊန္ၾကားခ်က္မ်ားကို အေကာင္အထည္ေဖာ္ ေဆာင္႐ြက္လိုၾက၏။ ႐ွင္းလင္း ျပတ္သားမႈ မ႐ွိေသာ အေျခအေနတို႔ကို မႏွစ္သက္ၾကကုန္။ ထိုသူတို႔၌ ထင္႐ွားေပၚလြင္ေသာ အဂါၤရပ္တို႔မွာ စည္းစနစ္ က်နျခင္း၊ ဩတၱပၸ စိတ္အားႀကီးျခင္း၊ မိမိကိုယ္ကို ထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္စြမ္း ႐ွိျခင္းတို႔ ျဖစ္ေပသည္။
(၂) အစစ္အမွန္ကို အေလးထားေသာ ကိုယ္ရည္ကိုယ္ေသြး ႐ွိသူတို႔ကား အားကစားဝါသနာ ပါ၍ နည္းပညာကို စိတ္ဝင္စားတတ္ၾက၏။ မိမိတို႔ လက္ျဖင့္ ျပဳျပင္ျခင္း၊ တည္ေဆာက္ျခင္း၊ စိုက္ပ်ိဳးျခင္း လုပ္ရန္ ဆႏၵျပင္းျပၾက၏။ ပညာေပးလုပ္ငန္း၊ စိတ္ေျဖေဖ်ာက္လုပ္ငန္းမ်ားကို မႏွစ္သက္ၾကေပ။ မိမိဆႏၵကို ေဖာ္ျပရန္ လည္းေကာင္း၊ အျခားသူတို႔ႏွင့္ တြဲဖက္၍လုပ္ေဆာင္ရန္ လည္းေကာင္း၊ စိတ္ကူးအသစ္အဆန္းတို႔ကို လက္ခံလည္းေကာင္း မျပဳလုပ္လိုၾကေပ။ ထိုသူတို႔၏ အဂါၤရပ္တို႔မွာ တည္ၿငိမ္ျခင္း၊ ပြင့္လင္းျခင္း၊ မိမိကိုယ္ကို အားကိုးျခင္း၊ လက္ေတြ႕က်ျခင္း၊ ႐ုပ္ပိုင္း အဓိကထားျခင္းတို႔ ျဖစ္ေပသည္။
(၃) စူးစမ္း႐ွာေဖြလိုေသာ ကိုယ္ရည္ကိုယ္ေသြး ႐ွိသူတို႔ကား ဝတၱဳမဲ့ျပႆနာတို႔ကို ေျဖ႐ွင္းလိုသူမ်ား ျဖစ္ၾက၏။ ႐ွဳမွတ္ျခင္း၊ သင္ယူျခင္း၊ စူးစမ္း႐ွာေဖြျခင္းႏွင့္ ျပႆနာေျဖ႐ွင္းျခင္းတို႔ကို မိမိဘာသာ တစ္ဦးတည္းသာ လုပ္ကိုင္လို၏။ အထူးသျဖင့္ သိပၸံႏွင့္ ႏွီးႏြယ္ေသာ ျပႆနာေဒသစိတ္တို႔တြင္ အေျဖ႐ွာျခင္းကို အထံုဝါသနာပါၾက၏။ အျခားသူမ်ားႏွင့္ ပူးတြဲလုပ္ေဆာင္ျခင္း၊ ထပ္တလဲလဲျပဳမူရျခင္းတို႔ကို မလိုလားမႏွစ္သက္တတ္ၾကေပ။ ထိုသူတို႔၌ ထင္႐ွားေသာ အဂါၤရပ္တို႔မွာ ခြဲျခမ္းစိစစ္ျခင္း၊ လြတ္လပ္စြာ ျပဳမူျခင္း၊ သိလိုစိတ္ျပင္းျပျခင္းႏွင့္ တိက်ျခင္းတို႔ ျဖစ္ေပသည္။
(၄) အႏုပညာ ကိုယ္ရည္ကိုယ္ေသြး႐ွိသူတို႔ကား စိတ္ကူးအၾကံအစည္မ်ားကို တီထြင္ဖန္တီးသူမ်ား ျဖစ္ၾက၏။ အသစ္ထြင္ျခင္း၊ စိတ္ကူးယဥ္ျခင္းႏွင့္ တီထြင္ဖန္တီးျခင္းစေသာ စိတ္အလုပ္မ်ားတြင္ အားသန္တတ္ၾက၏။ စနစ္တက်ဖြဲ႕စည္းမႈကို လည္းေကာင္း၊ စည္းကမ္းေဘာင္ သတ္မွတ္မႈကို လည္းေကာင္း၊ ကာယအလုပ္ကို လည္းေကာင္း မႏွစ္သက္ၾကေပ။ ထိုသူတို႔၌ ထင္႐ွားေသာ အဂါၤရပ္တို႔ကား စိတ္ကူးယဥ္ျခင္း၊ စိတ္ကြန္႔ျမဴးျခင္း၊ ပင္ကိုသဘာဝ႐ွိျခင္း၊ ထိုးထြင္းသိျခင္းႏွင့္ ေဖာ္ထုတ္ျပသတတ္ျခင္း ျဖစ္ေပသည္။
(၅) ဆက္ဆံေရးကိုယ္ရည္ကိုယ္ေသြး ႐ွိသူတို႔ကား အျခားသူမ်ားကို ကူညီတတ္သူမ်ား၊ လူအမ်ားစုႏွင့္ စုေပါင္း လုပ္ေဆာင္လိုသူမ်ား ျဖစ္ၾက၏။ သတင္းေပးျခင္း၊ အသိဥာဏ္ျဖန္႔ေဝျခင္း၊ ကူညီျခင္း၊ ေလ့က်င့္ေပးျခင္း၊ ဖြံ႕ၿဖိဳးေစျခင္း၊ ကုသျခင္းတို႔ကို ဝါသနာပါတတ္၏။ စက္ကိရိယာတို႔ကို လည္းေကာင္း၊ ကာယ အားထုတ္မႈကိုလည္းေကာင္း မႏွစ္သက္တတ္ၾကေပ။ ထိုသူတို႔၌ ထင္႐ွားေသာ အဂါၤရပ္တို႔ကား ပူးေပါင္းေဆာက္႐ြက္ျခင္း၊ နားလည္မႈ႐ွိျခင္း၊ ကူညီတတ္ျခင္း၊ ပရိယာယ္သံုးျခင္း၊ ဆက္ဆံေရးေျပျပစ္ျခင္း၊ ကိုယ္က်င့္တရား အေလးထားျခင္းတို႔ ျဖစ္သည္။
(၆) ရဲဝံ့စြန္႔စား ကိုယ္ရည္ကိုယ္ေသြး ႐ွိသူတို႔ကား အျခားသူမ်ားႏွင့္အတူ လုပ္ေဆာင္လိုစိတ္႐ွိတတ္၏။ အျခားလူမ်ားအေပၚ ဩဇာလႊမ္းမိုးလိုၾက၏။ အျခားသူမ်ားကို ေခါင္းေဆာင္ရန္ လည္းေကာင္း၊ စီမံအုပ္ခ်ဳပ္ရန္ လည္းေကာင္း၊ ဩဇာလႊမ္းမိုးရန္လည္းေကာင္း ျပဳလုပ္တတ္ၾက၏။ တိက်ေသာအလုပ္၊ အားစိုက္ရမည့္ အသိဥာဏ္အလုပ္ႏွင့္ စနစ္က်သည့္ အျပဳအမူတို႔ကို မႏွစ္သက္တတ္ၾကေပ။ ထိုသူတို႔၌ ထင္႐ွားေသာ အဂါၤရပ္တို႔ကား ခြန္အားတက္ႂကြျခင္း၊ လႊမ္းမိုးျခင္း၊ ေဖ်ာင္းဖ်ေျပာဆို ကိုယ့္အလိုပါေအာင္ စြမ္းေဆာင္တတ္ျခင္း၊ ေမၽွာ္မွန္းခ်က္ ျမင့္မားျခင္း၊ အေရာတဝင္ ေျပာဆိုျပဳမူတတ္ျခင္းတို႔ ျဖစ္ေပသည္။

(၃)

အထက္ပါကိုယ္ရည္ကိုယ္ေသြး (၆) မ်ိဳးႏွင့္ သဟဇာတျဖစ္ႏိုင္ေသာ အလုပ္အမ်ိဳးအစားတို႔ကိုလည္း အလုပ္အမ်ိဳးအစား ဆဌဂံပံုျဖင့္ ေဟာ္လန္က တင္ျပခဲ့၏။ (ပံုတြင္ၾကည့္ပါ)။

 ေဟာ္လန္၏ သီအုိရီအရ တစ္စံုတစ္ဦးသည္ မိမိ၏ ဝါသနာ၊ စိတ္ဝင္စားမႈ စသည္တို႔ကို မိမိဘာသာ ေလ့လာဆင္ျခင္၍ မည္သည့္ ကိုယ္ရည္ကိုယ္ေသြး အမ်ိဳးအစားတြင္ ပါဝင္ေၾကာင္း သိႏိုင္၏။ ပိုမို၍ တိက်စြာ သိ႐ွိလိုပါမူ "ေဟာ္လန္၏ အတၱလမ္းညႊန္ ႐ွာေဖြစစ္ေဆးလႊာ" (Holland's The Self-directed Search) သို႔မဟုတ္ "စတေရာင္းႏွင့္ ကင့္ဘဲ စိတ္ဝင္စားမႈ စစ္တမ္း" (Strong-Campbell Interest Inventory) ကို သံုးစြဲ၍ စိစစ္ႏိုင္၏။ ထိုစစ္ေဆးလႊာတို႔ကား တစ္စံုတစ္ဦး၏ ကိုယ္ရည္ကိုယ္ေသြးအဆင္ကို က႑သံုး ေလးခု တြဲ၍ ေဖာ္ျပႏိုင္၏။
ဥပမာ- ေမာင္ဘ၏ ကိုယ္ရည္ကိုယ္ေသြး အဆင္သည္ (A) အႏုပညာ။ (S) ဆက္ဆံေရးႏွင့္ (I) စူးစမ္း႐ွာေဖြဟူေသာ က႑ သံုးရပ္တြင္ အက်ံဴးဝင္သည္ ဆိုပါစို႔။ ဆဌဂံတြင္ ပါဝင္ေသာ စိတ္ပညာ႐ွင္၊ စိတ္ကုဆရာဝန္၊ ဇီဝေဗဒသင္ဆရာ၊ ဗိသုကာ ပညာ႐ွင္၊ သတင္းစာဆရာ စသည့္ အလုပ္မ်ိဳးကို ေ႐ြးခ်ယ္လုပ္ကိုင္ရန္ အၾကံဥာဏ္ ေပးႏိုင္ၾက၏။ သို႔ေသာ္ ကၽြႏ္ုပ္တို႔ သတိျပဳရမည့္ အခ်က္ကား အၾကံဥာဏ္ေပးျခင္းသာျပဳ၍ အဆံုးအျဖတ္ကို ကာယကံ႐ွင္ကသာ ျပဳလုပ္ရမည္ ဟူေသာ အခ်က္ျဖစ္သည္။

ေဒါက္တာေက်ာ္စိန္
(အေတြးအျမင္၊ ေအာက္တိုဘာ ၁၉၈၅)